Decydując się na budowę domu jednorodzinnego, należy przygotować się na żmudny i czasochłonny proces, przy którym trzeba zadbać o każdy najdrobniejszy szczegół. Duże znaczenie w przypadku takiej budowli ma dach zabezpieczający ją przed jakimikolwiek czynnikami zewnętrznymi, a niedopilnowanie jego realizacji może doprowadzić do tragedii. Warto więc zapoznać się z podstawowymi zasadami tworzenia tej konstrukcji oraz jej rodzajami, aby całe przedsięwzięcie zakończyło się sukcesem.
Co ma największy wpływ na konstrukcję dachu w domu jednorodzinnym?
Konstrukcja dachu w domu jednorodzinnym jest zależna przede wszystkim od wielkości i kształtu obiektu, przeznaczenia poddasza, czynników ekonomicznych oraz wyglądu budynku. Istnieje wiele możliwości finalnego kształtu dachu czy typu więźby dachowej, lecz przeważnie w jej skład wchodzi kilka podstawowych części.
Podstawowe elementy konstrukcji dachowej
Na krokwiach, czyli pochyłych belkach cechujących się prostokątnym przekrojem poprzecznym o rozstawie mieszczącym się w granicach od 0,8-1,2 m, oparte są części pokrycia dachowego. Płatwie to z kolei belki poziome, na których krokwie się podpierają, będące elementem nośnym opierającym się na słupach i dodatkowo usztywnianym z użyciem mieczy. Kalenica jest natomiast górną krawędzią dachu, a wzdłuż niej dochodzi do łączenia się ze sobą połaci dachowych. Murłatę nazywa się płatwią stopową będącą dolną podporą krokwi opartą o ściany zewnętrzne, a także przenoszącą obciążenia z krokwi na ścianę budynku.
Jeśli chodzi o budowę domu, dach składa się jeszcze z kilku istotnych elementów, a jednym z nich są pionowe słupy odpowiedzialne za przenoszenie obciążenia z płatwi na strop. Kolejna część mająca spore znaczenie to kleszcze łączące przeciwległe krokwie i zapewniające usztywnienie poziome. Z kleszczami lub płatami pośrednimi łączą się skośne belki nazywane mieczami bądź zastrzałami. Służą one przede wszystkim do usztywnienia konstrukcji dachu w kierunku podłużnym. Jętki to z kolei poziome belki łączące krokwie i pozwalające utrzymać ich nośność, a także usztywniające więźbę dachową. Wiatrownicą nazywa się natomiast deski poprzeczne przybijane do krokwi metodą ukośną. Innymi elementami tej konstrukcji mogą być: krawężnica pełniąca funkcję krokwi na załamaniu więźby dachowej, kulawka, czyli krokiew, która łączy krawężnicę z murłatą czy dźwigar będący częścią konstrukcyjną z klejonych desek. Wykorzystanie wymienionych elementów zależy od rodzaju dachu, lecz większość z nich jest niezbędna do stworzenia prawidłowej konstrukcji dachowej.
Czym należy się kierować przy wyborze odpowiedniej więźby dachowej?
Do wyboru są 3 podstawowe rodzaje więźby dachowej, a mianowicie: krokwiowo-belkowa, jętkowa i płatwiowo-kleszczowa.
Cechy i zalety więźby krokwiowo-belkowej
Więźba krokwiowo-belkowa jest dość prostym typem konstrukcji dachowej, na który warto postawić w przypadku dachu o rozpiętości wynoszącej maksymalnie 7 m i pochyleniu połaci przekraczającej 45º. W tej sytuacji w skład wiązara dachowego wchodzą 2 krokwie połączone w kalenicy i osadzone na poziomej belce. Z uwagi na wyjątkową prostotę poleca się ją zwłaszcza do budowy małych domów letniskowych.
Na czym polega więźba jętkowa?
Trochę bardziej skomplikowana jest więźba jętkowa składająca się z krokwi (połączonych w kalenicy i opartych na murłatach) i jętek (łączących przeciwległe krokwie i przejmujących w związku z tym siły rozporowe, a także usztywniających całą konstrukcję). Jest ona świetnym pomysłem, jeśli chodzi o dachy cechujące się większą rozpiętością, zwykle w przedziale od 6-9 m, lecz dopuszczalne są wymiary nawet do 12 m. Przyda się również w budynkach z poddaszem użytkowym ze względu na możliwość uzyskania właściwego kształtu pomieszczeń.
Przy jakich dachach można stosować więźbę płatwiowo-kleszczową?
Więźba płatwiowo-kleszczowa cechuje się wyjątkową uniwersalnością i można jej użyć przy prawie wszystkich rodzajach dachów, np. jednospadowych, dwuspadowych, wielospadowych, płaskich czy stromych. Wykorzystuje się tutaj krokwie, które opierają się na płatwiach, a także słupy, kleszcze i miecze będące dodatkowym zabezpieczeniem. Jej budowa sprawdzi się przy dachach o dużej rozpiętości – nawet do 16 m, choć zalecana jest rozpiętość od 9-12 m. Przy użyciu tej więźby zdecydowaną część obciążenia przejmuje strop poddasza, co wiąże się z dużo większym bezpieczeństwem dla całej konstrukcji.
Jaki wybór więźby dachowej będzie najkorzystniejszy?
Przy wyborze właściwej więźby należy zwrócić uwagę głównie na konstrukcję i wielkość dachu. W przypadku skomplikowanej budowy, np. dachu wielospadowego, trzeba postarać się o lepszą jakościowo więźbę. Prostotą oraz niską ceną cechuje się wiązanie krokwiowo-belkowe z możliwością zrobienia za jedyne kilkadziesiąt złotych za m². Należy jednak mieć na uwadze to, że ta konstrukcja sprawdzi się tylko w niewielkich i dość prostych obiektach. Z większym wydatkiem wiąże się z kolei więźba jętkowa (w okolicach 100 zł za m²), a koszt zwiększają tutaj dodatkowe elementy. Jeszcze więcej pieniędzy trzeba wydać na więźbę płatwiowo-kleszczową, na jaką warto postawić przy najtrudniejszych projektach. Pełny koszt zrobienia dachu i więźby może się różnić, jeśli chodzi o cenę materiałów, jak i robociznę. Próby oszczędzania mogą doprowadzić do wielu nieprawidłowości oraz znacznego zmniejszenia bezpieczeństwa mieszkańców.
Jakiego drewna najlepiej użyć do więźby dachowej?
Kupując drewno na więźbę dachową, trzeba być pewnym co do jego jakości, gdyż wcześniejsze stwierdzenie wszelkich wad, pomoże w uniknięciu sporych kłopotów. Właściwe tworzywo powinno być:
- bez wad, np. w formie sęku przechodzącego lub chorego, dużego zagęszczenia sęków, zakorka, pęknięcia, huby czy skrętu włókien
- zdrowe i pozbawione grzybów lub pleśni
- cechujące się właściwą wilgotnością (najkorzystniejsza będzie w przedziale od 15 do 18%), którą powinno się sprawdzać w całym przekroju)
- prawidłowo obrobione (najlepiej zdecydować się na struganie i suszenie komorowe)
- wytrzymałe (najlepiej w klasie C-24)
- zaimpregnowane w celu zwiększenia odporności na uszkodzenia oraz zawilgocenia)
- właściwie przechowywane, tj. osłonięte od deszczu, oddzielone od gruntu, wentylowane i ułożone z przekładkami
Istotną rolę odgrywa również typ drewna wykorzystywanego do produkcji konstrukcji dachowych używanego w więźbie dachowej. Największą trwałością i wytrzymałością na dach wielospadowy i dwuspadowy cechuje się drewno dębów, cisów, modrzewi, wiązów, grochodrzewów mogące przetrwać nawet 12 lat bez żadnego uszczerbku. Tańszym rozwiązaniem jest z kolei drewno sosnowe, świerkowe lub jodłowe, lecz charakteryzuje się niższą trwałością i trzeba je właściwie konserwować. Ciekawym sposobem może być rozglądanie się po tartakach czy składach drewna, dopytując sprzedawcę o certyfikat CE na sprzedaż tego tworzywa, którego wymaga się od 2013 roku. Dobrze więc skorzystać z porady specjalisty mogącego się pochwalić odpowiednią wiedzą oraz doświadczeniem, który pomoże w kupnie solidnego produktu.
Czy przy budowie domu dach powinien być pokryty papą czy membraną?
Każdy, kto kładzie dach w domu jednorodzinnym, musi mieć na uwadze to, że samo poszycie dachowe może być niewystarczające do zapewnienia budynkowi właściwego zabezpieczenia przed deszczem, śniegiem czy jakimikolwiek czynnikami zewnętrznymi. Duże znaczenie ma tutaj wstępne pokrycie dachu, które – odpowiednio położone na powierzchnię dachu – służy do ochrony, uszczelnienia i izolacji. O tym etapie trzeba pamiętać, aby zapobiec zawilgoceniu lub zalaniu izolacji cieplnej oraz całych pomieszczeń mieszczących się na poddaszu. Wstępne krycie jest z kolei niezbędne, aby poszycie dachu mogło spełnić moją funkcję. Aby je wykonać, trzeba użyć papy na dach lub membrany dachowej, a oba rozwiązania mają swoje zalety i wady.
Czym cechuje się papa na dach?
Papa jest materiałem wstępnego krycia dachu układanym głównie na sztywnym poszyciu, czyli deskach, dachówkach, płytach OSB lub wodoodpornej sklejce, a także w sytuacji kąta nachylenia dachu wynoszącego mniej niż 15-20º. Najistotniejszymi zaletami takiego rozwiązania są: trwałość, szczelność, usztywnienie konstrukcji dachu, odporność na wiatry, szkodniki i promienie UV czy ochrona przed odkształceniami oraz pęknięciami. Warto zaznaczyć również, że użycie papy we wstępnym pokryciu pozwala przesunąć w czasie docelowe pokrycie dachowe nawet o kilkanaście miesięcy.
Wadą tego sposobu jest z kolei dość trudny montaż wymagający wykonania skomplikowanych czynności i użycia profesjonalnych narzędzi, w związku z czym najlepiej wynająć do tego fachowców. Należy również pamiętać, że ten materiał nie gwarantuje odpowiedniej wentylacji i trzeba przy nim wyprowadzić wodę spod poszycia. Ponadto, sporo waży, co może mieć wpływ na obciążenie oraz osłabienie konstrukcji dachu.
Dlaczego przy budowie domu dach warto pokryć membraną?
Pokrycie dachu za pomocą membrany jest coraz bardziej popularne wśród właścicieli domów jednorodzinnych. Wykonuje się ją z lekkich, hydroizolacyjnych i prostych w montażu tworzyw, do jakich należą polipropylen, poliester czy polietylen. Z tego rozwiązania z pewnością skorzystają osoby ceniące sobie komfort oraz wygodę, a także chcące przysłużyć się środowisku naturalnemu. Jej główne zalety to:
- ochrona przed wiatrem, wilgocią, deszczem i śniegiem, a także grzybami oraz pleśnią
- zatrzymywanie ciepła w budynku
- cechy izolacyjne
- osłona przed kurzem i pyłem
- brak możliwości negatywnego wpływu na konstrukcję dachową z uwagi na lekkość
- uniwersalność (możliwość położenia na różne pokrycia)
Warto dodać, że za membranę zapłaci się zdecydowanie mniej pieniędzy niż za papę, a do tego dużo łatwiej i krócej się ją montuje. To rozwiązanie ma jednak także swoje wady, a należy do nich niższa odporność na szkodniki i promieniowanie UV i możliwość uszkodzenia przy braku ostrożności podczas kładzenia.
Warto podkreślić, że membrana jest świetnym pomysłem na dachy, których kąt nachylenia wynosi min. 20º, co pozwoli uniknąć gromadzenia się wody, a do tego pokrycie docelowe trzeba położyć w możliwie najkrótszym czasie (najlepiej w ciągu miesiąca).
Ostateczny wybór pokrycia może być uzależniony od mnóstwa czynników, takich jak osobiste preferencje, rodzaj dachu czy kwestie związane z finansami.
Z jakich powodów przy budowie domu dach najlepiej zabezpieczyć folią paroprzepuszczalną?
Dachy domów jednorodzinnych należy właściwie zabezpieczyć od zewnątrz i od wewnątrz, do czego coraz częściej stosuje się folię paroprzepuszczalną zabezpieczającą konstrukcję, “ocieplającą dach” i przepuszczającą parę wodną, umożliwiając dachowi “oddychanie”. Służy ona do ochrony przed skroplinami, szkodliwymi skutkami działania wiatru oraz wszelkimi przeciekami. Budowa tego materiału pozwala mu pełnić następujące funkcje:
- osłanianie dachu przed wilgocią i wiatrem
- ochrona termoizolacji
- regulacja odprowadzania nadwyżki wilgoci
- odprowadzanie pary wodnej na zewnątrz budynku, co powoduje zapobieganie jej kondensacji w warstwie termoizolacyjnej
- zapewnienie większej szczelności w związku z zapobieganiem przenikaniu nadmiaru powietrza do wewnątrz
- redukcja zużycia energii w domu
- osłanianie obiektu przed zanieczyszczeniami mieszczącymi się w powietrzu
Solidna folia paroprzepuszczalna ma więc duże znaczenie, jeśli chodzi o całą konstrukcję dachu, gdyż poza ochroną przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych, poprawia jej trwałość, jednocześnie sprawiając, że można jej dłużej używać. Aby mogła ona spełnić swoje główne role, trzeba ją dobrać w optymalny sposób, w związku z czym przy jej wyborze należy wziąć pod uwagę kilka podstawowych czynników, takich jak:
- wytrzymałość mechaniczna
- odporność na ciśnienie hydrostatyczne wody i czynniki atmosferyczne
- poziom przepuszczalności pary wodnej
- klasyfikacja ogniowa
- zakres temperatur używania
Warto także dowiedzieć się, czy folia jest wysokoparoprzepuszczalna czy niskoparoprzepuszczalna. Pierwszą opcję należy stosować w sytuacji poddaszy użytkowych, a drugą, kiedy buduje się poddasza nieprzeznaczone do użytkowania.
O co trzeba zadbać przy tworzeniu wentylacji połaci dachowych?
Aby dach był bezpieczny dla mieszkańców domu, trzeba pamiętać o przygotowaniu prawidłowej wentylacji połaci, gdyż wewnątrz dachu niemal zawsze gromadzi się wilgoć, co może skutkować poważnymi konsekwencjami w obrębie całego budynku. Pominięcie tego elementu może doprowadzić do zmniejszenia parametrów termoizolacyjnych, zawilgocenia materiałów budowlanych i osłabienia całej konstrukcji więźby dachowej. Dzięki właściwemu przeprowadzeniu tego etapu, można liczyć na:
- stałe osuszanie konstrukcji dachu
- zwiększenie trwałości dachu
- wzrost termoizolacji
- brak oblodzenia i wszelkich zagrożeń z nim związanych
- poprawa komfortu cieplnego latem oraz zimą
Odpowiednia wentylacja połaci dachowych służy więc przede wszystkim do prawidłowego odprowadzenia wilgoci oraz pary wodnej z warstwy termoizolacyjnej dachu, a zaniedbanie tego elementu spowoduje tworzenie się skroplin, czego konsekwencją mogą być przecieki, zawilgocenia, a także występowanie grzybów czy pleśni. W ten sposób komfort przebywania w danym domu stanie się znacznie mniejszy, a do tego może dojść do groźnych sytuacji. Właściciele obiektów jednorodzinnych muszą więc poza właściwym położeniem dachu zatroszczyć się także o wyposażenie go we wszystkie części zapewniające mu prawidłową wentylację.
Właściwie zrobiony dach ma szczególne znaczenie w całym procesie stawiania domu, gdyż zapewnia on wysoką jakość i trwałość obiektu, a jego mieszkańcy mogą dzięki niemu czuć się całkowicie bezpiecznie oraz komfortowo. Jego wybór zależy od konstrukcji oraz budowy całego budynku, a także czynników ekonomicznych czy osobistych upodobań domowników. Już od samego początku jego tworzenia trzeba zadbać o każdy szczegół, przygotowując idealny projekt i zachowując wyjątkową dbałość aż do finalnego wykończenia konstrukcji, co sprawi, że dach przetrwa przez wiele lat.
